Schulden zijn overal, ook in jouw bedrijf

Schulden zijn overal, ook in jouw bedrijf

‘Deelnemers zijn vaak geschokt door wat mij is overkomen, maar ook doordat mijn verhaal hen zo raakt.’ Aldus Joyce van Helvoirt, als trainer/ervaringsdeskundige verbonden aan Geldzorgen De Baas. ‘Veel leidinggevenden beseffen onvoldoende hoeveel gezinnen in Nederland kampen met structurele geldzorgen,’ voegt trainer Arlette Julsing eraan toe. ‘Ga eens praten met die medewerker die de laatste tijd zo kortaf reageert. Want echt: medewerkers met schulden heb je in ieder bedrijf, maar je moet wel de alertheid hebben om ze te zíén!’

De training Geldzorgen De Baas bestaat uit twee sessies. In de eerste gaat het er vooral om dat leidinggevenden beseffen hoe alomtegenwoordig geldzorgen anno 2023 zijn. Arlette: ‘Allereerst de onthutsende cijfers: meer dan 42% van de huishoudens in Nederland heeft te maken met betalingsproblemen. Daaronder zijn ook mensen met hogere inkomens. Het probleem is dat mensen met geldzorgen gemiddeld pas na vijf jaar aankloppen voor hulp, en dan hebben ze veelal al forse schulden (gemiddeld € 40.000). En zeker voor Geldzorgen De Baas is belangrijk dat 45% van mensen in armoede een baan heeft, maar dat 80% van de werkgevers geen beleid heeft dat hierop is gericht.’
Daarna kijken gaat het vooral over de ingrijpende gevolgen van geldstress en naar de jongste inzichten daarover uit de neurowetenschap: wat doet het met je brein, met je handelingsvaardigheden, met je gedrag? Joyce: ‘Bijvoorbeeld dat je in een isolement raakt, of dat je ’s nachts gaat leven. Dan werken deurwaarders namelijk niet en krijg je ook geen vervelende telefoontjes van instanties. Je leeft letterlijk en figuurlijk met de gordijnen dicht.’

Eén foute keuze
Ook zaken als intergenerationele armoede komen in deel 1 aan bod. Arlette: ‘Ik heb jaren gewerkt als coördinator van het sociaal team Oost-Groningen. Wat blijkt? Het onderliggende, probleem binnen gezinnen was vaak geldstress. Dat maakt goed opvoeden uitermate lastig. Toch gingen hulpverleners daar meestal aan voorbij, vanwege hun opleiding, regels en protocollen, maar ook door de hardnekkigheid van het probleem. Het is niet snel en makkelijk op te lossen. Daarom heb ik uiteindelijk besloten om me in mijn werk juist op armoede te focussen.’
Maar, benadrukken beide trainers: komen in heel Nederland en in alle lagen van de bevolking voor. Joyce: ‘Zelf kom ik uit een goed gezin, zonder geldzorgen, maar na één foute keuze ging het mis. Doordat ik geen hulp durfde te vragen, ging het van kwaad tot erger en raakte ik diep in de schulden.’
Arlette: ‘We doen ook een oefening om deelnemers iets te laten ervaren van wat stress met je doet. Ik verklap niet hoe we dat doen, maar na die oefening beseffen mensen enigszins hoe lastig het is om je hoofd erbij te houden als je dagelijks de eindjes aan elkaar moet zien te knopen.’

Door schaamte en schande
De levenslessen van Joyce staan centraal in de tweede sessie. Nadat ze het schuldenmoeras achter zich had gelaten, volgde ze namelijk een opleiding tot ervaringsdeskundige Armoede en sociale uitsluiting. ‘Ik heb altijd het hart op mijn tong gehad, maar daar heb ik geleerd hoe je dat kunt doen zonder mensen voor het hoofd te stoten. Ik kan nu reflecteren op mijn eigen gedrag en daar met een helicopterview naar kijken, en daardoor mijn emoties op een constructieve manier uiten.’
Arlette: ‘Joyce’ verhaal heeft altijd veel impact. Voor menigeen is het de eerste keer dat tegenover iemand zitten die in de schulden heeft gezeten. En zij is er in getraind om juist de cruciale punten daarin te belichten.’
Dat leidt tot meer begrip en soms zelfs een ontboezeming. Joyce: ‘Eén keer heb ik meegemaakt dat aan het eind van zo’n tweede sessie een van de deelnemende leidinggevenden vertelde dat hij zélf ervaringsdeskundige was. “En,” zei hij tegen zijn collega’s: “Jullie hebben het níét gemerkt. En dat kon ook niet want ik wilde het absoluut verborgen houden.”’ Dat kwam wel aan.’

Stille armoede
De training is geschikt voor leidinggevenden in zowel de dienstensector als de maakindustrie. Joyce: ‘Al verschillen de reacties wel per sector. Bij een training in een betonfabriek bijvoorbeeld reageerden de leidinggevenden heel pragmatisch. Ze vonden het moeilijk om me mijn verhaal te laten doen; ze waren namelijk heel betrokken en wilden het liefst meteen alles oplossen.’
Arlette: ‘Dat is ook niet zo gek, want ze geven leiding op een veel directere manier: op de werkvloer, tussen de machines, en zonder POP-gesprekken of 360-gradenfeedback. Gesprekstechnieken oefenen vonden ze overbodig: “Als ik denk dat iemand krap bij kas zit, vraag ik het gewoon! Ik zie ze toch elke dag!” De kans op stille armoede is daar waarschijnlijk kleiner dan bij bijvoorbeeld een bank of verzekeraar.’

Wanneer is de training geslaagd?
Arlette: ‘Als mensen echt betrokken zijn en veel vragen stellen. En mij het gevoel geven dat ze beter beseffen hoe ontwrichtend geldzorgen zijn. Dat hun voelspriet scherper is afgesteld, dat ze beter weten op welke signalen ze kunnen letten en wat ze daar vervolgens mee kunnen. En dat ze de aanpak van geldzorgen niet alleen opnemen in hun beleid maar ook in hun handelen.’
Joyce: ‘Want pas op: je bent er niet met alleen de training doen. Je moet het geleerde ook in praktijk brengen. Alert zijn, zo nodig het gesprek aangaan en absoluut ook de vinger aan de pols houden. Er is altijd een gevaar dat iemand toch terugvalt in oude gedragspatronen.’
Arlette: ‘Wij vertellen de landelijke cijfers over geldzorgen, maar een werkgever die wil weten hoe de eigen organisatie ervoor staat, kan natuurlijk de Werknemersscan doen. Die geeft inzicht in welke maatregelen voor jou passend zijn. Dat is ook het mooie van Geldzorgen De Baas: het is een totaalpakket. Je hebt meer profijt van de training als die onderdeel is van een groter geheel; één radartje alleen laat een machine niet draaien.’